Nola bidezko merkataritzak kafe-ekoizle txikiak bultzatzen dituen

Zer lortu du bidezko merkataritzak kafe-ekoizle txikientzat laurogeita hamarreko hamarkadaren amaieran sortu zenetik?

Bidezko merkataritza oso garrantzitsua izan da baliabideak eskuratzea zaila duten nekazari askori epe luzera kalitatean eta produktibitatean inbertitzen laguntzeko; baita esaterako klima-aldaketaren aurrean aurre egiteko ere. Fair Trade USA erakundearen ebaluazioaren arabera, mundu osoko kafe-ekoizleek bidezko merkataritzaren primaren eta gutxieneko prezioaren 315 milioi euro gutxi gorabehera (370 milioi dolar) baliatu ahal zituzten 1998. eta 2016. urteen artean. Horri esker, antolatzeko gaitasuna indartu dute eta erabakiak demokratikoki hartu ahal izan dituzte. Bestalde, kideak prestatu, finantza-alfabetatzea sustatu, emakumeak ahaldundu eta erkidegoko garapen-proiektuetan lagundu ahal izan dute.

Nola garatu da azken urteetan bidezko merkataritza, eta AEBko bidezko merkataritza bereziki?

Bidezko merkataritzak eragin askoz ere handiagoa du munduko merkataritzan, mundu osoko enpresak eta kontsumitzaileak lotuz. Gaur egun, 70 herrialde baino gehiagotako abeletxe eta fabriketako milaka markak eta produktuk bidezko merkataritzaren ziurtagiria dute.  Fair Trade USA erakundeak besteak beste bidezko merkataritzarako arropa eta itsasoko elikagaien merkatuak garatzen eta hirietan eta unibertsitateetan bidezko merkataritzako produktuak eta haien salmentak sustatzen lagundu du.

Nola eragiten die klima-aldaketak kafe-laborariei? Nola lagun dezake bidezko merkataritzan?

Klima aldaketa eragin handia izaten da, izan ere, besteak beste tenperaturak igo dira, gaixotasunak barreiatu dira eta lurraren presioa handitu da. Kafearen hostoaren herdoilak Erdialdeko Amerika suntsitu du: El Salvador, Mexiko, Guatemala, Honduras eta beste batzuetako laboreei kalte egin die. Gaixotasunaren eraginik handiena 2014. urtean izan zuen, baina bi urte geroago kafe-uzten tamainan eta kalitatean eragina izaten jarraitzen zuen. Fair Trade USA erakundeak funts bat sortu zuen ekoizleei finantzatzeko, kafea berriro landa zezaten. Kooperatiba asko berriro landatzeko, mantentzeko eta gaitzeko erabiltzen ari dira erabilgarri dituzten baliabide gehienak.  Bidezko merkataritzaren gutxieneko prezioak eta primak ezinbesteko laguntza ematen diete nekazarien bizirauteko baliabideei klima-aldaketaren aurrean.

Zein da Oikocredit bezalako gizarte mailegu-emaileen eginkizuna kafea ekoizten duten erakundeen iraunkortasun ekonomikoari laguntzean?

Oikocredit bezalako gizarte mailegu-emaileek eginkizun garrantzitsua dute. Beraien diruari esker, arrisku handiko lekuetako ekoizleek beraien kafea komertzializatzen dute. Oikocredit-en nekazaritza-finantzek triangelu-mekanismo berritzaile batean laguntzen dute, oro har kafe-ekoizleei finantzazioaren % 60 ingurua sustatuz kontratu bakoitzean. Ondoren, erosleak mailegua itzultzen dio Oikocredit erakundeari.

Fair Trade USA, Oikocredit eta beste erakunde batzuek prezioen arriskua kudeatzeko proiektu bat abian jarri dute Latinoamerikako kafe-kooperatibentzat. Esan ahal dizugu zerbait gehiago proiektu horri buruz?

Kafe-kontratuek kalte egin diezaiekete ekoizle txikien kooperatibei, erosleek eta txigortzaileek prezioak aurretik finkatu behar dituztelako. Kooperatiba batek uneko merkatuko prezioaren azpitik dagoen prezio bat onartu badu, ezin du erosi kideen hainbeste kaferik.

Prezioen arriskua kudeatzeko proiektuaren helburua* bazkideen gaitasuna handitzea da, kafearen prezioen hegakortasunaren aurka babesteko eta nekazarien biziraupen-arriskua murrizteko. Oikocreditek Garapenerako Banku Interamerikarraren, Keurig Green Mountain, Catholic Relief Services eta Fair Trade USA erakundeen izenean  kudeatuta, proiektuak ekoizle-elkarteak gaitzen ditu eta mailegua ematen die. Horri esker, kafearen prezioan gerta daitezkeen mugimendu kaltegarrien aurka bermatuta geratzen dira.

Zein dira bidezko merkataritzari egiten zaizkion kritika nagusiak, eta nola kudeatzen ditu Fair Trade USA erakundeak gai horiek?

Batzuetan erosleengandik eta txigortzaileengandik entzuten dugu bidezko merkataritza garestia dela, bereziki kafearen merkatua bidezko merkataritzaren gutxieneko prezioaren oso azpitik dagoenean, 1,40 $ librako.  Gure ikerketak frogatu du prezio baxuko merkatu batean, bidezko merkataritzaren gutxieneko prezioak kostu operatiboak eta balio-galerak estaltzen dituela. Bestalde, ekoizleek prima hori gero eta handiagoak diren kostuak konpentsatzeko eta epe luzerako bideragarritasuna lortzeko erabiltzen dute. Prima, nekazariek eta langileek beraien negozioak eta erkidegoak hobetzeko inbertitzen duten gutxieneko prezioaren gainetik ordaindutako diru osagarria da.

Entzuten dugun beste gauza bat da bidezko merkataritza ez dagoela nahikoa egiten ari.  Baina bidezko merkataritza tresna indartsu eta eraldatzailea  bada ere, asmoa ez da arazo orokor bakoitzaren irtenbide bakarra izatea.

Horren ordez, hornidura-kateko eragile ahulenen lana erraztea eta balio partekatua sortzea proposatzen da. Bidezko merkataritzak jarduerarik onenak txertatzeko eta funtsezko baliabide eta prestakuntzetara sartzeko aukera ematen die ekoizleei, nekazariei eta langileei beraien beharrei erantzuten lagunduz, beraien baldintzak kontuan hartuz. Bidezko merkataritza aurre egiten diegun erronka nagusietan parte hartzen duten hainbat eragile dituen eta irtenbide askoz ere handiagoa daukan irtenbide baten zati bat baino ez da, beraz, Fair Trade USA erakundeak, Oikocreditek eta prezioen arriskua kudeatzeko proiektuan parte hartzen duten beste erakunde batzuen irtenbide bera da.

* Prezioen arriskua kudeatzeko baterako proiektuari buruzko informazio gehiago nahi baduzu, Oikocrediten web-orrian aurki dezakezu, hemen.